Życie Fryderyka Chopina (1810-1849) w Warszawie, przy całej różnorodności jego młodzieńczych doświadczeń jako utalentowanego pianisty i kompozytora, to nie tylko muzyka, ale przede wszystkim rodzina, a również Ci, z którymi dzielił zainteresowania i którzy go inspirowali, a niejedną książkę o tym napisano.
Fryderyk Chopin – domena publiczna
Klementyna z Tańskich Hoffmanowa (1798-1845), przyjaciółka Chopinów, edukowana była na dworze starościny Anieli Szymanowskiej, siostrzenicy królewiczowej Franciszki Krasińskiej (ur. w Maleszowej, Piotrkowice). Jako nastolatka kształtowała literackie gusta m.in. w rodzinnym salonie w kamienicy „Pod Fortuną” na Rynku Starego Miasta, który gościł, m.in. Kazimierza Brodzińskiego, Jana Woronicza i Lelewelów. Siostrą Klementyny była Aleksandra z Tańskich, później żona adwokata Marcelego Tarczewskiego - teściowa Konstantego Grodzickiego, urodzonego w Klępiu Górnym, gm. Stopnica, potomka Józefa Zagrodzkiego z Cisowa. Kiedy w tamtejszym, świętokrzyskim majątku, do którego Stefania z Tarczewskich i Konstanty Grodzicki przybyli z Mazowsza, urodziła im się córka, nadano jej imię Klementyna po ciotecznej babci Hoffmanowej i przez respekt do wartości „Bóg, Honor, Ojczyzna, Rodzina, Caritas”, które ona pielęgnowała.
Adwokat - Marceli Tarczewski, teść Konstantego Grodzickiego, potomka Józefa z Cisowa oraz wspomnienia Aleksandry Tarczewskiej – teściowej Konstantego - domena publiczna
Ciotka Stefanii, żony Konstantego Grodzickiego, potomka Józefa z Cisowa - Klementyna z Tańskich, była pierwszą polską pisarką, która szczególną uwagę poświęcała dzieciom i młodzieży. Chopin śledził jej artykuły w Rozrywkach, piśmie, które stworzyła. Będąc w podróży do Wiednia, zatrzymał się z przyjaciółmi w Ojcowie, a do siostry napisał „Izabello![...] Zatrzymałem się tam, gdzie panna Tańska stała". W liście do kolegi wspomniał kiedyś: „Ojców istotnie ładny, ale Ci nie będę o nim wiele pisał, bo choć tam nie byłeś, to wiesz z opisu bardzo wiernego Tańskiej, gdzie co jest i jak jest". Piszą, że siostry Chopina, zaczęły działać na polu literackim jako wierne czytelniczki Klementyny, której prace były rozchwytywane: Pamiątka po dobrej matce (4 wyd.), Powieści moralne dla dzieci, Amelia matką, Wiązanie Helenki (kilkanaście wydań), nowele, Powieści z Pisma Świętego czy Dziennik Franciszki Krasińskiej.
Klementyna z Tańskich Hoffmanowa – domena publiczna
Klementyna z Tańskich Hoffmanowa – ciotka Stefanii Marii, żony Konstantego, potomka Józefa z Cisowa, podziwiała różnorodność zainteresowań rodzeństwa Chopinów, będąc szczególnym wzorem do naśladowania dla najmłodszej z sióstr - Emilii Chopin (1812-1827). Dziewczynka dużo czytała, pisała, a miała wyjątkową wyobraźnię twórczą i, jak pisze I. Kienzler, „największą inspirację stanowiła dla niej Klementyna z Tańskich, przyjaciółka rodziny. Emilka dosłownie uwielbiała jej twórczość, a nad kartami opowiadań i powieści potrafiła spędzać długie godziny i wydaje się, że zamierzała iść w ślady swojej idolki”. Prawdopodobnie z inicjatywy Emilki, z pomocą Ludwiki lub Izabelli, powstała powieść Ludwik i Emilka, którą dedykowały Klementynie Tańskiej: „W dowód wysokiego poważania i wdzięczności za wzory i zachęcenie do tej pracy, poświęcają dziełko niniejsze - Dwie Polki”. Kiedy siostra Fryderyka zmarła wiosną 1827 roku, Klementyna napisała: „Gdyby Emilia Chopin nie zmarła młodo na gruźlicę, byłaby może wielką poetką. Na jej grobie wyryto napis: Znikła w 14. wiośnie życia, jak kwiat, w którym piękna owocu kwitła nadzieja. Pamiętam dobrze tę prawie anielską postać, bo mnie, małego dzieciaka, zaszczycała swoimi łaskami; chora, blada jak wosk, […] całe piękne dnie lata przepędzała w rodzaju groty z widokiem na Wisłę […]. Tam gromadziliśmy się […], około stóp sympatycznej chorej, a ta w zamian za wodę, którąśmy jej z bijącego źródła dla uspokojenia trawiącej gorączki przynosili, za kwiatki, któreśmy dla niej po łączce rwali, opowiadała nam cichym, przygasłym głosem różne historie i bajki”. Klementyna z Tańskich Hoffmanowa w jej czasopiśmie odnotowała jeszcze: „Znając małą Emilię Chopin i osobistą ku niej przejęta wdzięcznością, szczerze dzielę żal rodziny i przyjaciół nad jej stratą".
Emilia Chopin – domena publiczna
Ludwika Chopin, najstarsza siostra Fryderyka, została kompozytorką i zaangażowaną społecznie pisarką. Po upadku Powstania Listopadowego, razem z siostrą Izabellą, przystąpiła do Związku Dobroczynności Patriotycznej Pań Polskich, którego współzałożycielkami były Klementyna Hoffmanowa, również autorka Statutu i przewodnicząca oraz jej siostra Aleksandra Tarczewska - teściowa Konstantego Grodzickiego, potomka Józefa z Cisowa. Ludwika Chopin była zaprzyjaźniona z pisarką Magdaleną Niną Łuszczewską, której mąż Wacław był synem Jana Pawła Łuszczewskiego, patrioty i ministra w rządzie Księstwa Warszawskiego, przodka hrabiego Potockiego, męża sióstr Straszewskich, których pra… dziadkiem był Józef z Cisowa. Jan Paweł Łuszczewski, zwolennik Konstytucji 3 Maja, razem z rodziną, był przyjacielem i częstym gościem w domu Tańskich.
Ludwika Chopin – domena publiczna
W 1832 roku Ludwika Chopin wyszła za mąż za Józefa Kalasantego Jędrzejewicza - prawnika, dr filozofii i została stryjenką dla Marii Teodory Tykiel (po bracie przyrodnim męża). W 1842 roku odbył się ślub Marii Teodory i Adama Goltza - brata ciotecznego Klementyny i Aleksandry z Tańskich - ciotki i teściowej Konstantego Grodzickiego, potomka Józefa z Cisowa. Adam Goltz, dziedzic wsi Puczyce, po studiach w Niemczech i Paryżu, był działaczem społecznym, publicystą, a jego rodzice to doktor Jan Goltz, lekarz nadworny Czartoryskich w Puławach oraz Katarzyna Czempińska, ciotka sióstr Tańskich, pochodząca, jak i siostry, z rodu wybitnych lekarzy i włoskich architektów Fontana.
Chociaż mało wiadomo o dalszej rodzinie Fryderyka, to odnajdujemy tu ciekawy, świętokrzyski wątek. Według niektórych, siostrą stryjeczną mamy Fryderyka - Justyny była Joanna Krzyżanowska, po mężu Czachowska. Jej syn, a kuzyn Chopina - Dionizy F. Czachowski urodził się, podobnie jak Fryderyk, w 1810 roku i został zasłużonym dowódcą, generałem Powstania Styczniowego, walczącym dzielnie przeciw Rosjanom m.in. pod Świętym Krzyżem. Faktem jest, że jego córka Julia W. Czachowska wyszła za mąż za Rafała Leszczyńskiego, którego pradziadkiem był Michał T. Bajer, wuj Konstantego Grodzickiego, wspomnianego wyżej potomka Józefa Zagrodzkiego z Cisowa. Warto dodać, że Fryderyk Chopin znał dobrze Juliana Czachowskiego, bratanka Dionizego, który mieszkał na pensji u Chopinów, a jak z życzliwością napisał: „nieustannie na siostry […] Ciocia Ludwisia, Ciocia Izabelka, Ciocia Emilka, a na mnie Wujo Frycio wołając, śmiechem cały dom napełnia(ł)".
Justyna z Krzyżanowskich Chopin – mama Fryderyka – domena publiczna
Czas płynął, a Fryderyk wzrastał w miłości do rodziny, przyjaciół i Ojczyzny. Myślał o zbliżającym się wyjeździe i ojcu, który uczył go szacunku do wartości narodowych i pragnął, aby syn, rozwijając swoje muzyczne talenty, zasłużył na powszechny szacunek. Mama, łagodna i cierpliwa, zawsze ogarniała syna modlitwą i uczyła pokory: „Kochany Fryderyku, cóż Ci powiem […], zawsze jedno, że Cię Opatrzności Bożej polecam i błagam codziennie o błogosławieństwo duchowe i cielesne dla Ciebie, bo bez tego wszystko jest niczem”. A w tamtych dniach listopadowych 1830 roku żegnał się jeszcze ze swoją muzą i „ideałem” w osobie Konstancji Gładkowskiej, ale o tym już innym razem.
- Kraj, A. Pacek, A. Wellem z d. Karpińska (Niemcy),
- Kowalski (Francja), R. Wilczyński
P.S.
Zarząd Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Daleszyckiej bardzo serdecznie dziekuje Pani Bożenie Kraj i osobom z rodziny, którzy w 2023 roku i dalej przygotowują artykuły związane z Józefem z Cisowa i przodkami z nim związanymi. Jest to mozolna praca wspomnień o swoich przodkach i wielki patriotyzm pamięci o bliskich oraz o związkach tak zacnych ludzi z Ziemią Daleszycka. Bardzo sedecznie dziekujemy za już i zapraszamy do kontynuowania cyklu wspomnień oraz innych artykułów związanych z historią naszej małej Ojczyzny.